Prof. Dr. Halet Çambel, I. Dünya Savaşı’nın en şiddetli döneminde, askeri ataşe olan babasının görev yeri olan Berlin’de 27 Ağustos 1916’da dünyaya geldi. Türkiye’ye döndükleri 1924 yılına kadar ailesiyle birlikte Avrupa’da yaşadı. Ortaokul ve lise öğrenimini Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde tamamladı. Arkeolojiye olan ilgisi ise lise yıllarında, sanat tarihi öğretmeninin İstanbul’un tarihi ve arkeolojik alanlarına düzenlediği geziler sayesinde başladı. Kurt Bittel’in başkanı olduğu Boğazköy kazısı ise katıldığı ilk kazıdır. 1935 yılında biten lise öğreniminin ardından Sorbonne Üniversitesi’nde arkeoloji okurken Hititçe ve Eski İbranice’yi de öğrendi. Lise yıllarında başladığı eskrime Fransa’da da devam etti. Eskrim merakı onun 1936 yılında olimpiyatlara katılmasını ve ilk Türk kadın sporcu sıfatını kazanmasını sağladı. 1938 yılında lisans öğrenimini tamamlayıp yine Sorbonne’da doktora yapmak için çalışmalara başladı. Ancak II. Dünya Savaşı başlayınca Fransa’ya dönemedi. 1939 yılında Fransız Arkeoloji Enstitüsü’nün Afyon Yazılıkaya/Midas Şehri kazısına katıldı ve devamında da kazı başkanı Dr. Emilie Haspels ile İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde çalışmayı sürdürdü. İstanbul Üniversitesi’nde görev yapan Prof. Dr. H.Th. Bossert’den asistanlık teklifi aldı ve 1940 yılında geçici olarak kabul ettiği bu görevden bir daha ayrılamadı. 1943 yılında doktora çalışması için Türk Tarih Kurumu adına Kırşehir Hashöyük’te kontrol kazısı gerçekleştirdi. Doktorasını ise 1944 yılında tamamladı. 1946 yılına, bilim çevrelerinde büyük yankı uyandıracak Karatepe’nin (Osmaniye) keşfine kadar, Prof. Dr. Bossert’le birlikte Anadolu’da birçok araştırma gezisine katıldı. Üniversitede geçici kadrolarda görevini yürüten Çambel, 1947’de doçent unvanını aldıktan sonra asistan kadrosuna geçebildi. Karatepe’nin, keşfinden hemen sonra başlayan kazılarına katıldı. Karatepe çalışmalarının tam hızla devam ettiği 1948-49 yıllarında, Fransız Arkeoloji Enstitüsü ile Afyon Yazılıkaya/Midas şehri kazısını, 1952-54 yılları arasında İstanbul Fikirtepe kazısını K.Bittel ile birlikte yürüttü. 1952’den sonra Karatepe’deki restorasyon çalışmalarına başlayarak, Karatepe-Arslantaş Milli Parkı’nın Türkiye’nin ilk açık hava müzesi konumunda düzenlenmesini sağladı. 1960 yılında profesör olan Çambel, 1962- 1963 yıllarında Almanya’da Saarbrücken Üniversitesi’nde konuk öğretim üyesi olarak çalıştı. İstanbul Üniversitesi’ndeki görevine geri dönünce Prehistorya Kürsüsü’nü kurdu. 1965-1966 yılları arasında, İller Bankası’nın düzenlediği bir çalışma için işe koyularak, Adana’daki arkeolojik değerlerin saptanmasını, belgelenmesini ve korunma altına alınmasını sağladı. Ardından 1966-1971 yılları arasında Devlet Planlama Teşkilatı ve İmar İskan Bakanlığı Çukurova Bölge Planlama Projesi Müdürlüğü ile yapılan işbirliği uyarınca, Adana, Hatay ve İçel’de öğrencilerden oluşan bir ekiple kapsamlı eski eser tarama çalışması yaptı. İstanbul-Chicago Üniversiteleri Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırma Karma Projesi çerçevesinde, Siirt, Diyarbakır ve Şanlıurfa illerininde geniş kapsamlı bir yüzey araştırmasının ardından 1964 yılında Urfa-Bozova’da Biris mezarlığı ve Söğüt Tarlası, 1968 ve 1970’de de Diyarbakır’da Girikihacıyan kazılarını gerçekleştirdi. Halet Çambel’in 1964’de başlayan bir başka önemli çalışması da Ergani-Çayönü kazısıdır. 1966 yılında, Keban Barajı’nın yapımıyla su altında kalacak alanın taranması icin İstanbul Üniversitesi ile Michigan Üniversitelerinin ortak bir ekip kurmasını yönlendirdi. Bu çalışma daha sonra Halet Çambel’in de yürütme kurulunda olduğu iki önemli projenin ön çalışması niteliğindedir: 1967 yılında başlayan ODTÜ Keban Bölgesi Tarihi Eserleri Kurtarma ve Değerlendirme Projesi ve 1974 yılında başlayan Aşağı Fırat Projesi. 1976 yılında, arkeoloji çalışmalarının ayrılmaz parçasını oluşturan çağdaş arkeometri yöntemlerinin ülkemizde de uygulanmasını sağlamak amacıyla Tübitak’a bağlı bir arkeometri ünitesinin kurulmasında da katkısı büyüktür. 1975-76 yıllarında yapımı süren Aslantaş Baraj göl alanının taranması, su altında kalacak olan Kumkale’nin kazısı ve ardında da 1981-84 yılları arasında Domuztepe kurtarma kazılarını gerçekleştirdi.

Halet Çambel, 1984 yılında emekli olmasına rağmen, Karatepe’deki ve Ergani-Çayönü’ndeki çalışmalarına, Karatepe açık hava müzesi ve milli park geliştirme projelerine devam etti. Yaşamının yarım yüzyılı aşkın süresini arkeolojiye adayan Halet Çambel’in çok sayıda yayını ve ödülleri bulunmaktadır. Bir çok Uluslararası Akademi ve Meslek Kuruluşu’na üyedir.